Gwyndodeg

Cymraeg

Mae'r erthygl hon yn rhan o'r gyfres ar

y Gymraeg Iaith Gramadeg · Morffoleg · Orgraff · Seinyddiaeth · Yr wyddor · Cymraeg llafar · Cymraeg ysgrifenedig · Benthyg geiriau Hanes Hanes · Trawsnewidiad y Frythoneg i'r Gymraeg · Cymraeg Cynnar · Hen Gymraeg · Cymraeg Canol · Cymraeg Modern Cynnar · Cymraeg Modern Diweddar · Hanes siaradwyr, tiriogaeth a statws y Gymraeg ·Addysg Gymraeg Diwylliant a chyfryngau Diwylliant · Cerddoriaeth · Eisteddfod · Ffilm · Llenyddiaeth· Theatr Cyfryngau · Papurau newydd · Radio·Rhyngrwyd·Teledu Tafodieithoedd Tafodieithoedd · Cymraeg y gogledd · Cymraeg y de · Y Bowyseg · Y Ddyfedeg · Y Wenhwyseg· Y Wyndodeg · Cymraeg y Wladfa · Wenglish Mudiadau a sefydliadau Bwrdd yr Iaith Gymraeg · Cymdeithas yr Iaith · Y Cymmrodorion · Cymuned · Merched y Wawr · Yr Urdd WiciBrosiect Cymru

Y blwch hwn: gweld • sgwrs • golygu

Gwyndodeg yw tafodiaith Gymraeg gogledd-orllewin Cymru. Fe'i gelwir yn Wyndodeg am fod ei thiriogaeth yn gyfateb yn fras i diriogaeth yr Wynedd hanesyddol. Daw'r gair o'r enw Gwyndyd ('Gwynedd'; 'pobl Gwynedd'), hen ffurf ar y gair Gwynedd, sy'n dod o'r gair Brythoneg (tybiedig) Uenedoti (sail y gair Lladin Canol Venedotia, Gwynedd).

Clywir y Wyndodeg heddiw yn siroedd Môn, Gwynedd, a gorllewin Conwy. I'r dwyrain mae'r Wyndodeg yn troi'n Bowyseg yn ardal Clwyd. Ceir sawl tafodiaith leol o fewn y Wyndodeg yn ogystal - is-dafodieithoedd fel petai - a gellid sôn am Wyndodeg Môn, Gwyndodeg Arfon, Gwyndodeg Llŷn ac Eifionydd, a Gwyndodeg Meirionnydd. Un yr un modd ag y mae'r brif dafodiaith, y Wyndodeg, yn perthyn i diriogaeth hen deyrnas Gwynedd y mae'n diddorol nodi bod yr is-dafodieithoedd hyn (a nodweddir gan wahaniaethu geirfa ac acen yn bennaf) yn perthyn yn fras i'r hen gantrefi a chymydau: mae seiliau hanesyddol yr iaith Gymraeg yn hen iawn.